Θα ξεκινήσουμε τη συζήτησή μας λέγοντας πως το όνομα του Μύσωνα του Οιταίου –ή Μαλιέα ή Χηνέα– δεν είναι ευρέως γνωστό και ούτε είχε ποτέ, από την κλασική αρχαιότητα μέχρι σήμερα, επιχειρηθεί διερεύνηση της καταγωγής του, του περιεχομένου της διδαχής του και της συνολικής του σκέψης.Το πρώτο ερώτημα που θα θέσουμε είναι: πώς έμαθε ο αρχαίος κόσμος για την ύπαρξη και την καταγωγή του Μύσωνα; Ο αρχαίος κόσμος πληροφορήθηκε για την αξία του Μύσωνα από απόκριση του Μαντείου των Δελφών όταν ζητήθηκε χρησμός ως προς το ποιος ήταν πρώτος στη σωφροσύνη και τη σοφία είτε από τον Σκύθη σοφό –και φίλο του Σόλωνα– Ανάχαρση, σύμφωνα με τον Διόδωρο τον Σικελιώτη, είτε από τον Χίλωνα τον Λακεδαιμόνιο, σύμφωνα με τον Διογένη Λαέρτιο.
Αντίστοιχα, οι απαντήσεις του Μαντείου περιγράφονται ως εξής: «κάποιος Μύσωνας από την Οίτη, λένε, είναι πιο προικισμένος από εσένα σε φρονιμάδα και μυαλό» ή «είναι ο Μύσων από την Χήνα της Οίτης – αυτός σε ξεπερνάει σε σοφία και θάρρος». Ο Ιππώνακτας αναδεικνύει χαρακτηριστικά τον ρόλο του Μαντείου, λέγοντας ότι «τον Μύσωνα ο Απόλλωνας τον ανακήρυξε σωφρονέστερο όλων των αντρών».
Πέραν αυτής, έχουμε άλλες δύο πηγές, και κατόπιν της γνωστοποίησης του χρησμού, που έφεραν τον Μύσωνα στο επίκεντρο της προσοχής ορισμένων εκ των συγχρόνων του, πιθανόν του Σόλωνα ή του Χίλωνα του Λακεδαιμόνιου, σύμφωνα με τις βιογραφικές πηγές.Ο Σωσικράτης, στις «Διαδοχές» του, υιοθετεί την άποψη πως ο Μύσων ήταν από το Ητείο, από την πλευρά του πατέρα του, και από την πλευρά της μητέρας του από την Χήνα, ένα χωριό της Οίτης, ή της Λακωνίας. Έτσι, περιπλέκεται ακόμη περισσότερο το θέμα της καταγωγής του Μύσωνος.Ανακύπτει, όμως, τώρα ένα σημαντικό ερώτημα. Πώς ήξερε το Μαντείο –και ποια ήταν η πηγή γνώσης του– για την ύπαρξη και τον χαρακτήρα του Μύσωνα; Άραγε, αυτή η πηγή υποδηλώνει κάτι; Η ίδια η γνώση υποδηλώνει κάτι.; Υποδηλώνει, ανυπερθέτωνς, ένα αναμφισβήτητο ήθος για το πρόσωπο του Μύσωνα.Ας δούμε, όμως, τώρα τις άλλες περιοχές που η καθεμιά τους αναφέρεται ως γενέτειρα του Μύσωνα.Η διεκδίκηση αυτή έχει μόνο μία αναφορά και θεωρείται απολύτως ασθενής σε σχέση με όλες τις άλλες αναφορές και εκδοχές γύρω από την Οίτη, το Ητείον και το χωριό Χήνα ή Χήναι ή και Χηνάς.Εκείνο που όμως εντυπωσίασε τους ανθρώπους της εποχής του ήταν η ισχύς του, όπως αντικατοπριζόταν στην ισχύ της Κορίνθου και στα μεγάλα δημόσια έργα που έκανε.Είναι υπέρ της αδέσμευτης παρατήρησης του γεγονότος και, έτσι, θεμελιώνει την πειραματική λογική στην πιο ολοκληρωμένη εκφραστικά προσέγγισή της, τον πραγματισμό, τον εμπειρισμό και την επαγωγική αντίληψη. Υπό την έννοια αυτή, είναι και αντι-σοφιστής.Από τον τρόπο ζωής του, μπορούμε να εικάσουμε ότι ο ίδιος δεν πρέπει να ήταν δουλοκτήτης. Έδινε προτεραιότητα στην αρμονία διανοητικής και σωματικής εργασίας, αν κρίνουμε από το σχετικό με την επισκευή του αρότρου του.Η τοποθεσία αυτή φαίνεται να έχει γεωγραφικές αναφορές σε τρεις νησιωτικές περιοχές εγγύς των Χανίων, στην περιοχή του Καρπαθίου πελάγους και στην Αμοργό, ενώ φαίνεται να αναφέρεται, ως αρχαιογεωγραφική αναφορά, σε σχέση με την Οίτη και με την Λακωνία, πιθανόν σε περιοχή του υποθετικού «Ητείου».Ωστόσο, αυτό μπορεί να μας οδηγήσει σε ένα αφιέρωμα στην ανώνυμη σημαντική και ποιοτική σκέψη, και έτσι θα θέλαμε να κλείσουμε.Παραθέτουμε, στη συνέχεια, τις πηγές των σημειώσεών μας για να διευκολύνουμε τον αναγνώστη.— Διογένους Λαέρτιου «Βίοι των Φιλοσόφων», εκδ. Πάπυρος, 1975.
— Διόδωρου Σικελιώτη «Άπαντα», 6ος τόμος εκδ. «Κάκτος» σειρά οι Έλληνες, 1997.
— Παυσανία «Άπαντα», τόμ.9, «Φωκικά», εκδ. «Κάκτος» 1992.
— Πλάτωνος «Πρωταγόρας» 1η έκδοση εκδ. «Κάκτος», 1993.
— Κωνσταντίνου Γεωργανά, «Ρίζες ελευθερίας», εκδ. Δαυλός, 1994.
— Αγγελόπουλος, Αθανάσιος, «Η Προϊστορική Ελλάς, ΛΕΞΙΚΟ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ», εκδ. Αλτεμπαράν, 1999.
— Εγκυκλοπαίδεια Δρανδάκη – Πυρσός.
— Πάπυρος Larousse Britannica.
— Τουριστικός οδηγός Φθιώτιδας 1997 εκδ. ΝΑΦ.
— Βορτσέλας, Ιωάννης, «Φθιώτις» , εκδ. Κασταλία, 1973.
Γιάννης Ζήσης, συγγραφέας