Λοιπόν, νομίζετε ότι έχετε τον έλεγχο του μέλλοντος; Μεταξύ του μαραθωνίου παρακολούθησης σειρών επιστημονικής φαντασίας και της αναζήτησης ωροσκοπίων που δημιουργούνται από τεχνητή νοημοσύνη, είναι εύκολο να πιστέψουμε ότι είμαστε οι πρώτοι που αναλογιζόμαστε το μέλλον.
Αλλά ας γυρίσουμε πίσω μερικές χιλιετίες και ας φανταστούμε το εξής: στην αρχαία Αθήνα, φιλόσοφοι όπως ο Σωκράτης, ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης ήδη συλλογίζονταν βαθιά για την πορεία της κοινωνίας.
Οι φιλόσοφοι και οι ανησυχίες τους πιο επίκαιρες από ποτέ
«Το μυστικό της αλλαγής είναι να επικεντρώσεις όλη την ενέργειά σου, όχι στο πως να πολεμήσεις το παλιό, αλλά στην κατασκευή του νέου». – Σωκράτης
Ο Σωκράτης δεν άφησε γραπτά κείμενα, αλλά ο μαθητής του Πλάτωνας αποτύπωσε την ουσία του. Μάθαμε πως υπερασπίστηκε την τέχνη της αμφισβήτησης, προτρέποντας τα άτομα να αμφισβητούν τις νόρμες και να αναζητούν βαθύτερη κατανόηση. Ο αγαπημένος Σωκράτης, ο άνθρωπος που σημάδεψε μια ολόκληρη εποχή πίστευε ότι χωρίς αυτοεξέταση και κριτική σκέψη, η κοινωνία κινδύνευε να παραμείνει στάσιμη και σήμερα διαπιστώνουμε με μεγάλη απογοήτευση πως η έμφαση που έδινε στην ενδοσκόπηση φαίνεται πιο επίκαιρη από ποτέ.
(Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο παρακάτω)
Ήξερες ότι η Σωκρατική μέθοδος διδάσκεται σε σχολεία σήμερα;
Σε μια εποχή υπερπληροφόρησης, ίσως χρειαζόμαστε μια σωκρατική παύση για να ξεκαθαρίσουμε το θόρυβο και αν δεν τα καταφέρουμε; Και μόνο η προσπάθεια ίσως βελτιώσει τις υπάρχουσες συνθήκες, δεν είναι τυχαίο πως σχολεία ανά τον κόσμο εφαρμόζουν μερικώς ή ολικώς την σωκρατική μέθοδο για κριτική σκέψη. Ενώ τα πρόσφατα αποτελέσματα της PISA επιβεβαιώνουν το πως τα ελληνικά σχολεία νοσούν από την έλλειψη της κριτικής σκέψης.
«Δεν υπάρχει πιο ακριβής ένδειξη κακής οργάνωσης της πολιτείας, από την αφθονία γιατρών και νομικών» – Πλάτων
Ο Πλάτων, στο θεμελιώδες έργο του «Η Πολιτεία», ζωγράφισε μια εικόνα μιας δίκαιης κοινωνίας υπό την ηγεσία φιλοσόφων – βασιλέων. Προειδοποίησε ότι χωρίς σοφή ηγεσία, οι δημοκρατίες θα μπορούσαν να μετατραπούν σε τυραννίες. Σας ακούγεται οικείο; Η αλληγορία του με το σπήλαιο, που απεικονίζει πώς οι άνθρωποι μπορούν να μπερδέψουν τις σκιές με την πραγματικότητα, έχει απήχηση στην εποχή μας των deepfakes, της δημαγωγίας και της παραπληροφόρησης.
«Μια από τις τιμωρίες που δεν καταδέχεσαι να ασχοληθείς με την πολιτική είναι ότι καταλήγεις να σε κυβερνούν οι κατώτεροί σου» – Πλάτων.
Οι ιδέες του Πλάτωνα μπορούν να διακρίνουν την αλήθεια από τη ψευδαίσθηση, να μας απομακρύνουν από τη δημαγωγία και να αναζητούμε ηγέτες που καθοδηγούνται από τη σοφία και όχι από τη δημοτικότητα. Πόσο πιο επίκαιρο μήνυμα για μια εποχή που μαστίζεται από μη δημοφιλείς ηγέτες, όπου εκλέγονται κυρίως μέσω δημαγωγικών μεθόδων που προωθούνται από τα ΜΜΕ;
«Με την αλήθεια όλα τα δεδομένα βρίσκονται σε αρμονική συμφωνία, ενώ με το ψεύδος γρήγορα έρχεται σε διαφωνία και σύγκρουση το αληθές». – Αριστοτέλης
Ο Αριστοτέλης υιοθέτησε μια διαφορετική προσέγγιση, εστιάζοντας στη λογική και την εμπειρική παρατήρηση, καθώς εισήγαγε την έννοια των «μελλοντικών ενδεχομένων», αναρωτιέται αν οι δηλώσεις για το μέλλον είναι εγγενώς αληθείς ή ψευδείς. Το συμπέρασμά του;
Το μέλλον κρύβει πολλαπλές δυνατότητες και οι ενέργειές μας παίζουν ρόλο στη διαμόρφωση των αποτελεσμάτων πώς γίνεται αυτή η προοπτική να μην ενθαρρύνει την προληπτική δράση, υπενθυμίζοντάς μας ότι, αν και το μέλλον είναι αβέβαιο, είναι επίσης ευμετάβλητο. Η σύγχρονη επιστήμη εξακολουθεί πιστά τα λογικά συμπεράσματα με την αποδοχή ή απόρριψη μιας θεωρίας, επιτρέποντας τις ιδέες του Αριστοτέλους να επιβεβαιωθούν.
Αυτοί οι φιλοσοφικοί γίγαντες και οι σκέψεις τους για την κοινωνία, την ηγεσία και το μέλλον παραμένουν εντυπωσιακά επίκαιρες, καθώς βιώνουμε στις πολυπλοκότητες του 21ου αιώνα, ίσως η επανεξέταση των διδασκαλιών τους μπορεί να προσφέρει σαφήνεια. Σε τελική ανάλυση, η κατανόηση του παρελθόντος μπορεί να είναι το κλειδί για να οραματιστούμε ένα καλύτερο μέλλον με περισσότερο κριτική σκέψη, με ισχυρότερη δημοκρατία και επιχειρήματα αντί για κραυγές όταν η κοινωνία είναι αναγκαίο να αλλάξει.
Διαβάστε κι άλλα άρθρα που αγαπήσαν οι αναγνώστες μας: