«Φυσικά, δεν είναι δυνατόν να λύσουμε όλα τα ζητήματα σε μία μόνο συνάντηση. Παρόλα αυτά, η επαφή αυτή θα οδηγήσει σε σημαντική πρόοδο επί πολλών θεμάτων». Σε αυτή τη φράση του Ταγίπ Ερντογάν, λίγες ώρες μετά τη συνάντησή του στον Λευκό Οίκο με τον Ντόναλντ Τραμπ, αποτυπώνονται εναργώς τα βασικά συμπεράσματα του πλέον πολυσυζητημένου ραντεβού κορυφής των τελευταίων ημερών.
Η ιστορική στήλη του Βήματος στο inbox σου
Γίνε μέλος του καθημερινού newsletter που αποκαλύπτει όσα συμβαίνουν στο πολιτικό παρασκήνιο και απόκτησε πρόσβαση σε αποκλειστικό περιεχόμενο.
Ο αμερικανός ηγέτης έδειξε πράγματι καλή διάθεση να συζητήσει, τουλάχιστον, όλα τα θέματα που απασχολούν την Άγκυρα, με πρωτεύοντα φυσικά τα εξοπλιστικά και δη την επανασυμπερίληψη της Τουρκίας στο πρόγραμμα των F-35. Τίποτα, όμως, δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένο, καθώς ο κ. Τραμπ εμφανίστηκε καλά ενημερωμένος και ουσιαστικά πέταξε το μπαλάκι στον Ταγίπ Ερντογάν: «Αν η Τουρκία κάνει αυτά που πρέπει, τότε θα έχουμε θετικά αποτελέσματα».
Οι απαιτήσεις Τραμπ…
Ουσιαστικά, όμως, αυτά που πρέπει να κάνει η Τουρκία δεν είναι διόλου εύκολα: Εκτός από την απενεργοποίηση και απομάκρυνση των ρωσικών S-400 από το έδαφος της, ο αμερικανός πρόεδρος απαίτησε από την Άγκυρα και τη μείωση των εισαγωγών ρωσικής ενέργειας. Μια αλλαγή του μίγματος της ενέργειας, που καταναλώνει η «διψασμένη» τουρκική οικονομία, αποτελεί ένα επιπλέον πρόβλημα για τον κ. Ερντογάν.
Και μάλιστα, σε έναν τομέα, επί του οποίου οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι βέβαιο ότι δε θα σταματήσουν να πιέζουν την Άγκυρα, εμφανιζόμενες μάλιστα διατεθειμένες να πουλήσουν άφθονο LNG στην Τουρκία, όπως άλλωστε αποδεικνύεται και δια των συμφωνιών που έχουν υπογραφεί μεταξύ των δύο πλευρών, τις τελευταίες ημέρες.
…με το βλέμμα και στο ΝΑΤΟ
Ουδείς μπορεί να γνωρίζει αν ο Ντόναλντ Τραμπ έχει σχεδιάσει και εκτελεί μια μακροπρόθεσμη στρατηγική με στόχο την πλήρη επιστροφή της Τουρκίας, με τα δύο πόδια, στη Δύση. Ίσως να μην τον ενδιαφέρει καθόλου, ίσως για κάτι τέτοιο να μην ενδιαφέρεται ούτε η Τουρκία. Αυτό, όμως, που τον ενδιαφέρει είναι η οικονομική πρόσοδος για τις αμερικανικές εταιρείες ενέργειας, σε συνδυασμό με την άσκηση πίεσης – έστω όχι αφόρητης – στη Μόσχα.
Πέραν αυτών, στην Ουάσινγκτον του Τραμπ εκλαμβάνουν την Τουρκία ως άκρως απαραίτητο μέλος του ΝΑΤΟ και αναπόσπαστο μέλος της ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής ασφαλείας, αλλά και δυνάμει αγοραστή επιπλέον αμερικανικών όπλων, στο πλαίσιο του εγχειρήματος της αμυντικής αυτονομίας.
Η περίπτωση της Halk Bank
Άρα οι προοπτικές ενίσχυσης της συνεργασίας με την Άγκυρα είναι πράγματι πολυεπίπεδες, χωρίς βεβαίως να λείπουν και τα ακανθώδη. Για παράδειγμα, η επιμονή του κ. Τραμπ να επιβληθούν κυρώσεις στην Halk Bank, την τέταρτη μεγαλύτερη τράπεζα της Τουρκίας, προβληματίζει ιδιαιτέρως τον Ταγίπ Ερντογάν. Τόσο διότι το τουρκικό τραπεζικό σύστημα θα κινδυνεύσει με αποσταθεροποίηση, όσο και διότι στην υπόθεση εμπλέκονται μέλη της οικογενείας του τούρκου προέδρου. Ο Λευκός Οίκος δε θα σταματήσει να πιέζει την Άγκυρα, καθώς η υπόθεση σχετίζεται με την παράκαμψη των κυρώσεων κατά του Ιράν, αλλά και με ξέπλυμα βρώμικου χρήματος.
Το χάσμα Τουρκίας – Ισραήλ
Επιπλέον, οι κ. Τραμπ και Ερντογάν έχουν μια παντελώς διαφορετική αντίληψη για όσα συμβαίνουν στη Μέση Ανατολή. Και αν ο αμερικανός πρόεδρος δεν ασχολείται ιδιαιτέρως με τις ρητορικές εξάρσεις του τούρκου ομολόγου του, ο οποίος εμφανίζεται ως ο νέος, αυτόκλητος προστάτης του μουσουλμανικού κόσμου, είναι βέβαιο ότι προβληματίζεται για το όλο και διευρυνόμενο χάσμα μεταξύ της Τουρκίας και του Ισραήλ. Όχι μόνο σε επίπεδο δημόσιας αντιπαράθεσης, αλλά και επί του πεδίου της Συρίας. Ο κ. Τραμπ δε θα ήθελε, σε καμία περίπτωση, να δει τους δύο συμμάχους του στα όρια της σύγκρουσης, με τον κίνδυνο αυτό βεβαίως να ελλοχεύει, καθώς οι Ένοπλες Δυνάμεις των δύο χωρών επιχειρούν διαρκώς στον εθνικό εναέριο χώρο της Συρίας, έχοντας παραλλήλως, εντελώς αντιθετικές προτεραιότητες όσον αφορά το πολιτικό μέλλον της Δαμασκού.
Το εν λόγω ζήτημα αποτελεί και μια από τις επιπλέον παραμέτρους της πολύπλοκης εξίσωσης των F-35, καθώς το Ισραήλ δε θα επιθυμούσε την ενίσχυση της τουρκικής Πολεμικής Αεροπορίας με μαχητικά πέμπτης γενιάς. Ο Μπένιαμιν Νετανιάχου επισκέπτεται τελευταίος τον Λευκό Οίκο, στις 29 Σεπτεμβρίου, και είναι βέβαιο ότι η Τουρκία θα αποτελέσει ένα από τα βασικά θέματα της ατζέντας του με τον κ. Τραμπ.
Το ελληνικό ενδιαφέρον
Αντίστοιχο σκεπτικό επικρατεί και στην Αθήνα, με τις ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις να έχουν απόλυτη προτεραιότητα στη γραμμή παραγωγή των F-35, με το πρώτο αόρατο μαχητικό να αναμένεται στην Ελλάδα εντός του 2028.
Στην ελληνική κυβέρνηση, πάντως, επικρατεί σκεπτικισμός για την πορεία που ενδεχομένως θα λάβουν οι ελληνοτουρκικές σχέσεις, ειδικά από τη στιγμή που δίαυλος απευθείας επικοινωνίας με τον Λευκό Οίκο δε φαίνεται να λειτουργεί. Όπως υπενθυμίζουν πάντως αρμόδιες πηγές, ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης συνομιλεί τακτικά με τον αμερικανό ομόλογό του Μάρκο Ρούμπιο, ενώ, εντός του Οκτωβρίου, φθάνει στην Αθήνα η νέα πρέσβης Κίμπερλι Γκίλφοϊλ, η οποία φέρεται να έχει απευθείας πρόσβαση στο περιβάλλον του κ. Τραμπ.
Αν βέβαια, κάτι θα έπρεπε να προβληματίζει περισσότερο την Αθήνα είναι η ικανότητα της Τουρκίας να αυτονομείται, αλλά ταυτοχρόνως να καθίσταται απαραίτητη στη Δύση, χωρίς επιπτώσεις, ενώ μάλιστα πολλές φορές επιβραβεύεται για τις επιλογές της.