Ξέχασε τα κλισέ για την πολεμοχαρή Σπάρτη, η πραγματική αρχαία Σπάρτη ήταν γεμάτη μυστικά, απαγορευμένα έθιμα και μια συμφωνία που θα έκανε έξαλλο ακόμη και τον… Λεωνίδα.
Όλοι ξέρουμε τους τριακόσιους με τα κόκκινα χιτώνια, λίγοι όμως γνωρίζουν ότι πίσω από τα δόρατα υπήρχε μια κοινωνία με παράξενες οικονομικές ιδέες, τολμηρές γυναίκες, μυστικές επιχειρήσεις νυχτερινού τρόμου και το πιο αναπάντεχο, μια κυνική συμμαχία με την Περσική Αυτοκρατορία. Ώρα να βάλουμε την περικεφάλαια στο ράφι και να γνωρίσουμε τη «σκοτεινή» Σπάρτη μέσα από έξι καλά διασταυρωμένες ιστορίες.
Αρχαία Σπάρτη – Καιάδας: Ποιους πετούσαν τελικά στη γνωστή χαράδρα;
1. Οι γυναίκες που κατείχαν σχεδόν τη μισή γη
Στην Αθήνα οι γυναίκες δεν κληρονομούσαν κανένα ακίνητο, στη Σπάρτη, αντίθετα, αρχαίες πηγές αναφέρουν ότι κατείχαν περίπου το 40 % της καλλιεργήσιμης γης. Ο Αριστοτέλης γκρίνιαζε πως αυτή η «υπερβολική» γυναικεία ιδιοκτησία απειλούσε την αυστηρή κοινωνική τάξη της πόλης.
2. Το σιδερένιο νόμισμα του Λυκούργου
Η παράδοση λέει πως ο νομοθέτης Λυκούργος αντικατέστησε τον χρυσό και τον άργυρο με κοκκινόθερμα σιδερένια οβελία που έσβηναν σε ξύδι, ώστε να μην έχουν καμιά μεταπωλητική αξία. Έτσι απέτρεπε τη συγκέντρωση πλούτου ή τουλάχιστον αυτό πίστευαν οι ίδιοι οι Σπαρτιάτες. Οι αρχαιολόγοι έχουν βρει δέσμες σιδερένιων ράβδων σε ιερά, επιβεβαιώνοντας ότι κάτι τέτοιο κυκλοφορούσε πράγματι, έστω κι αν μοιάζει περισσότερο με αντικείμενο προσφοράς παρά με «κέρμα».
5 θεωρίες συνωμοσίας που πίστευαν οι αρχαίοι Έλληνες και πόσο μοιάζουν με τις σημερινές
3. Κρυπτεία: η μυστική αστυνομία τρόμου
Κάθε φθινόπωρο οι έφοροι κήρυσσαν «πόλεμο» στους είλωτες, ώστε οι νέοι Σπαρτιάτες της Κρυπτείας να μπορούν να τους δολοφονούν χωρίς «ιεροσυλία». Η ομάδα κινούταν τη νύχτα, δολοφονούσε πιθανούς ηγέτες εξέγερσης και εξαφανιζόταν πριν ξημερώσει μια επίσημη τακτική ψυχολογικής καταστολής που διαιώνιζε τη δουλεία.
4. Μαύρη σούπα και συσσίτια: η πειθαρχία στο πιάτο
Η περίφημη μέλας ζωμός (βραστό χοιρινό με αίμα, αλάτι και ξίδι) σερβιριζόταν στα ανδρικά συσσίτια. Η συμμετοχή ήταν υποχρεωτική, όποιος δεν κατέβαλλε το μηνιαίο «μερίδιο» τροφίμων αποκλειόταν απ’ τα πολιτικά δικαιώματα. Το φαγητό, δηλαδή, ήταν εργαλείο κοινωνικού ελέγχου τόσο ισχυρό όσο και ο στρατιωτικός κώδικας.
5. Όταν οι είλωτες κέρδιζαν ελευθερία με το ξίφος
Παρότι γεννημένοι δούλοι, κάποιοι είλωτες μπορούσαν να τιμηθούν με χειροθεσία ελευθερίας μετά από στρατιωτική υπηρεσία, οι «νεοδαμώδεις» πολέμησαν για τη Σπάρτη στη Χαλκιδική (424 π.Χ.) και έλαβαν γη ή δικαιώματα. Η πρακτική ήταν ένας τρόπος να εξασφαλίζεται φθηνό, φανατισμένο ανθρώπινο δυναμικό, αλλά και να καλλιεργείται η ελπίδα στους υποταγμένους.
Κουίζ: Πόσα πραγματικά ξέρεις για την Αρχαία Σπάρτη;
6. Κάτι σοκαριστικό: Σπάρτη – Περσία, μια «ανίερη» συμμαχία.
Στον 5ο και 4ο αιώνα π.Χ. η Σπάρτη, που κάποτε πολέμησε τους Πέρσες στις Θερμοπύλες, δέχτηκε περσικό χρυσάφι για να χτίσει στόλο και να νικήσει την Αθήνα. Πρώτα με τις συνθήκες της Μιλήτου (412 π.Χ.) κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου και, αργότερα, με την περίφημη «Βασίλειο Ειρήνη» (387 π.Χ.) που υπαγόρευσε ο Αρταξέρξης Β΄, παραδίδοντας τις ιωνικές πόλεις στην Περσία και χαρίζοντας στη Σπάρτη ρόλο «χωροφύλακα» της Ελλάδας.
Γιατί γύρισε η Σπάρτη την ασπίδα προς την Ανατολή;
Οικονομικό αδιέξοδο: Χωρίς μεταλλεία αργύρου, οι Σπαρτιάτες χρειάζονταν περσικά τάλαντα για να κατασκευάσουν στόλο ικανό να αντιμετωπίσει την αθηναϊκή δύναμη στη θάλασσα.
Ρεαλπολιτίκ: Η Περσία επιθυμούσε να αποδυναμώσει την Αθήνα και να ανακτήσει την Ιωνία, η Σπάρτη ήθελε απλώς να νικήσει. Ιδανική «συγκυριακή» συμμαχία.
Εσωτερικές πιέσεις: Μετά τη νίκη επί της Αθήνας, η Σπάρτη βρέθηκε αντιμέτωπη με ανταρσίες συμμάχων (Κορινθιακός Πόλεμος). Η περσική εγγύηση στην Ειρήνη του 387 π.Χ. της επέτρεψε να διατηρήσει την ηγεμονία χωρίς εξαντλητικούς πολέμους.
Με δυο λόγια, οι «αιώνιοι εχθροί» έγιναν προσωρινοί εταίροι επειδή η ισχύς και ο χρυσός μέτρησαν περισσότερο από τα ιδανικά.
Εκλογές στην Αρχαία Ελλάδα: Πώς ψήφιζαν οι πολίτες και ποια ήταν τα δημοκρατικά στοιχεία στην Σπάρτη;