Ο δήμος Ανωγείων τίμησε με εκδήλωση μνήμης το τρίτο ολοκαύτωμα των Ανωγείων, την πιο σκληρή και βίαιη καταστροφή που υπέστη ο τόπος, στις 13 Αυγούστου 1944, από τα ναζιστικά στρατεύματα κατοχής. Παρόντες στην εκδήλωση, ήταν ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, Κωστής Χατζηδάκης, ο Μητροπολίτης Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κ.κ. Πρόδρομος, ο Αρχηγός ΓΕΕΘΑ
Χανιά 13 Αυγούστου 1944
Στρατιωτικός διοικητής φρουρίου Κρήτης Χ. Μύλλερ
Μετά την ανάγνωση της διαταγής, οι Γερμανοί συνέλαβαν 80 γέροντες, τους οποίους οδήγησαν στο Ηράκλειο και τους έκλεισαν σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Οι Γερμανοί καταχτητές έδειξαν από την πρώτη στιγμή τις βάρβαρες διαθέσεις τους, σκοτώνοντας ένα 8χρονο παιδί, στην προσπάθεια του να πετάξει προς την ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ. Ο Στεφανής εκτελέστηκε εν ψυχρώ από τους Ναζί την πρώτη μέρα που κύκλωσαν τα Ανώγεια. Ο Στεφανής πήρε το δρόμο προς τα πλάγια για φύγει προς το βουνό. Το παιδί θα μείνει άταφο για πολλές μέρες μέσα στην εκκλησία της Παναγίας. Στη συνέχεια διέταξαν τα γυναικόπαιδα που είχαν συγκεντρωθεί στ’ Αρμί , περίπου 2.500 άτομα, να σχηματίσουν φάλαγγα και με ισχυρή συνοδεία τους οδήγησαν μέχρι το χωριό Γενή Καβέ και τα εγκατέλειψαν. Οι άμαχοι Ανωγειανοί διασκορπίστηκαν σε διάφορα χωριά της επαρχίας Μυλοποτάμου όπου οι κάτοικοι έδειξαν αμέριστη την αλληλεγγύη τους και τους φιλοξένησαν μέχρι να περάσει η μπόρα. Μέσα στο έρημο χωριό, οι Γερμανοί στρατιώτες άρχισαν συστηματική έρευνα και επιδόθηκαν σε επιμελημένη λεηλασία του μεγάλου πλούτου των σπιτιών, που ήταν χρηματικά ποσά, χρυσαφικά, εργαλεία, σπάνια υφαντά, τυρί, λάδι, πατάτες, όσπρια, χαρούπια και τα κοπάδια αιγοπροβάτων.
Οι Γερμανοί υποχρέωσαν πολίτες που είχαν συλλάβει από διάφορες περιοχές, να μεταφέρουν όλον τον πλούτο με ζώα στα Σείσαρχα και από εκεί με φορτηγά τον προωθούσαν στο Ηράκλειο, όπου μέρος του πουλούσαν σε μαυραγορίτες, ενώ τα πιο πολύτιμα είδη μετέφεραν στο αεροδρόμιο Καστελλίου και από εκεί τα έστελναν αεροπορικώς στη Γερμανία.
Κατά τη διάρκεια της λεηλασίας, οι Γερμανοί βρήκαν σε ορισμένα σπίτια και κοντά στο χωριό, 20 περίπου γέροντες και γερόντισσες, κατάκοιτους, που δεν μπορούσαν να μετακινηθούν ή αρνήθηκαν να εγκαταλείψουν το χωριό, τους οποίους σκότωσαν κι έκαψαν. Στις 28 Αυγούστου, οι Γερμανοί εκτέλεσαν στα Σείσαρχα 31 ομήρους που είχαν αγγαρέψει για την συγκέντρωση και μεταφορά της λείας τους. Ύστερα, μια διμοιρία μηχανικού και καταστροφών άρχισε το κάψιμο και την ανατίναξη των σπιτιών με εκρηκτικές ύλες. Τα σύννεφα καπνού της καταστροφής ήταν ορατά από πολύ μεγάλες αποστάσεις. Οι γερμανικές δυνάμεις καταστροφής αποσύρονταν κάθε βράδυ στα Σείσαρχα όπου και διανυκτέρευαν και το πρωί επέστρεφαν στ’ Ανώγεια και συνέχιζαν.
Η λεηλασία και η καταστροφή των Ανωγείων από τους Γερμανούς κράτησε 24 μέρες, από τις 13 Αυγούστου μέχρι τις 5 Σεπτεμβρίου 1944, οπότε και αποχώρησαν αφήνοντας πίσω τους ένα ισοπεδωμένο χωριό μέσα στους καπνούς και στα αποκαϊδια. Η λεηλασία και το κάψιμο του χωριού απογύμνωσαν οικονομικά τους Ανωγειανούς και τους άφησαν έρημους. Όμως, φαίνεται πως η τραυματισμένη ψυχική τους δύναμη διέθετε αποθέματα. Πολλοί ζήτησαν να ξαναφτιάξουν τη ζωή τους σε άλλους τόπους και περιοχές της Κρήτης.
Οι περισσότεροι όμως επέστρεψαν στο γενέθλιο τόπο τους και μέσα από χιλιάδες στερήσεις, δυσκολίες κι αφάνταστες καιρικές συνθήκες ξεκίνησαν με υποτυπώδη μέσα να ξαναστήσουν σπιτικό και να οργανώσουν ξανά τη ζωή. Μια νέα μικρή εποποιία επιτέλεσαν κατά τα επόμενα χρόνια οι Ανωγειανοί, έναν νέον ειρηνικό άθλο αυτή τη φορά, αυτόν της παλινόρθωσης της ζωής.
«Μετά την δήωσιν εκάστη οικία εκαίετο πρώτον και έπειτα ανετινάσσετο δια δυναμίτιδος. Κάθε νύκτα οι Γερμανοί απεσύροντο εις τα Σείσαρχα και την πρωϊαν επανήρχοντο. Το μέγεθος της λεηλασίας θα κατανοήση κανείς, όταν λάβη υπ’όψιν ότι αυτή διήρκεσεν από της 13 Αυγούστου μέχρι της 5 Σεπτεμβρίου» (Νίκος Καζαντζάκης).
Πηγή: ΑΠΕ – ΜΠΕ / Φωτογραφίες ΓΕΕΘΑ